Το κεφάλαιο αυτό επιχειρεί να καταγράψει την ιστορική εξέλιξη του αγροτικού ζητήματος στην Ελλάδα, με επίκεντρο τις ζώνες της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης που προέκυψαν από την πορεία προς τη διανομή της εθνικής γης στους ακτήμονες καλλιεργητές. Αναλύονται τα ιδιαίτερα γαιοκτητικά χαρακτηριστικά του συστήματος των «εθνικών γαιών» και η αδυναμία του να συνυπάρξει με τις ανάγκες επέκτασης των εμπορευματικών καλλιεργειών της Πελοποννήσου, αντίφαση που θα αρθεί τελικά με την αγροτική μεταρρύθμιση και τη διανομή της εθνικής γης (1871). Άμεση συνέπεια της μεταρρύθμισης ήταν η μεγάλη ανάπτυξη της καλλιέργειας και του εμπορίου της Κορινθιακής Σταφίδας, που αναλύονται εκτενώς στα πλαίσια του παρόντος κεφαλαίου. Η σταφίδα θα αποτελέσει το κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας και θα δημιουργήσει για τρεις επιπλέον δεκαετίες εισοδήματα, θέσεις απασχόλησης και μεγάλα κέρδη στη Βόρεια και τη Δυτική Πελοπόννησο. Ωστόσο, η άκριτη επέκταση των καλλιεργειών και η μετατροπή της σταφίδας σε μονοκαλλιέργεια, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την κρίση υπερπαραγωγής της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, η οποία είχε εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες, όχι μόνο για τους καλλιεργητές της Πελοποννήσου, αλλά και για την εθνική οικονομία συνολικά. _Β.Πατρώνης (Περίληψη κεφαλαίου)
↧